شعر یا سرود یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین گونه ادبی و شاخه اصلی هنر و ادبیات ایران و جهانه. از دوران قدیم تا قبل از مشروطیت در ایران، شاعران به دنبال این بودن که وزن مصراع و قافیه‌های شعر رو رعایت کنن و اگه نوآوری رو در شعرشون به وجود می‌آوردن با وجود این ۲ اصل مهم (وزن و قافیه) صورت می‌گرفت. از دوره مشروطیت به بعد، شعر فارسی از بعضی جهات مانند: محتوا، بیان، وزن، زبان و قالب دچار دگرگونی شد و شاعران به این فکر افتادن که اون ۲ اصل که رکن بنیادی شعر کهن بود رو کنار بذارن و نوآوری در شعر رو فراتر از حد و مرز شاعران گذشته ببرن و در نهایت، شعری که می‌سرودن هیچ شباهتی به شعر شاعران قدیم نداشت. در این دوره، شاعران خودشون رو مقید نمیدونستن که مصراع‌ها رو یکسان و قافیه‌ها را شبیه و هم‌آواز کنن. اینطوری شد که کم کم شعر نو به‌وجود اومد!
طول مصراع در شعر نو، بستگی به طول شعر در سطر اول داره و شاعر هر زمانی که نیاز بدونه، از قافیه استفاده می‌کنه. در این نوع شعر بدون وزن و قافیه که به شعر نو مرسوم هست، هم آوازی که در شعر کهن بود رو نمی‌بینیم و هم آزادی عمل، خیلی گسترده و فراتر از مرز هست.
در همین دوره به بعد شعر جدید فارسی خودش رو نشون داد. سرانجام با اشعار نیما یوشیج شعر نو شکل گرفت و شاعران زیادی دنباله‌رو این گونه ادبی شدن. البته قبل از نیما یوشیج، شاعران دیگه‌ای هم دست به این ابتکار زدن اما هیچ کدوم از اون شعرها قوت شعر نیما رو نداشت و اونا نتونستن نامی در تاریخ داشته باشن. در ادامه این مقاله از سایت دیفرتو، همراه ما باشید تا ضمن آشنایی با شعر نو، تفاوت شعر نو و سپید رو با هم بررسی کنیم.
تفاوت اشعار کلاسیک با شعر نو
تفاوتی که بین اشعار قدیم و شعر نو هست اینه که شاعران کهن تلاش داشتن موسیقایی شعر رو حفظ کنن هر چند که به زبان و فکر اصلی شعر آسیب وارد می‌شد، اما در شعر نو شاعران تلاش می‌کنن زبان و فکر اصلی شعر رو حفظ کنن حتی اگه آسیبی به موسیقایی شعر وارد بشه.
در اینجا دو بیت از شعر کلاسیک رو میاریم که ببینم چه آهنگ و وزن خوبی داره:
سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد / وانچه خود داشت ز بیگانه تمنّا می‌کرد
گفتم این جام جهان‌بین به تو کی داد حکیم؟ / گفت آن روز که این گنبد مینا می کرد
برای آشنایی با شعر کلاسیک فارسی، مقالات زیر رو بخونید:
ویژگی‌های شعر نو
شعر نو یا شعر نیمایی گونه‌ای از شعره که دارای وزن عروضی هست اما مثل شعر کهن، به یک یا دو قالب محدود نمی‌شه. اشعار نیما یوشیج، فروغ فرخزاد، اخوان ثالث رو می‌تونیم جزو اشعار نو بدونیم.
- قافیه شعر: در شعر نو کاربرد قافیه مثل اشعار کلاسیک نیست، اما هر وقتی که شاعر نیاز به قافیه داشته باشه از اون استفاده می‌کنه.
- بند یا واحد شعر: اشعار نو یا نیمایی غالباً از چند بند تشکیل می‌شن که ممکنه گاهی با قافیه‌ها به همدیگه گره بخورن.
- زبان شعری در اشعار نو: شاعران در این نوع اشعار می‌تونن هم از زبان عامی و ساده استفاده کنن و هم زبان پیچیده به کار ببرن و ممکنه در این سبک از شعر، شاعران گاهی جمله‌ها و عبارات نثر مانند “نیز” به کار ببرن، البته در این صورت لازمه که وزن رو هم حفظ کنن.
- زبان نمادینی در شعر نو: از اونجایی که شعر نو یه نوع نوآوری و ابتکار جدید هست بنابراین نوع زبان نیز از همین امر پیروی می‌کنه. این نوع اشعار دارای زبانی نمادین و سمبلیک هستن که گاهاً خواننده عادی از درک اونا عاجز می‌مونه. البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که لازمه زبان سمبلیک در شعر نو به شکل تعریف شده و به معنای واقعی به کار بره.
در ادامه مطلب به نمونه‌ای از شعر نو از نیما یوشیج اشاره می‌کنیم:
تـو را مـن چشم در راهم
شباهنگام
کـه می‌گیرند در شاخ تلاجن سایه‌ها رنگ سیاهی
وزان دلخستگانت راست اندوهی فراهم
تـو را مـن چشم در راهم
شباهنگام
در آن دم کـه بر جا دره‌ها چون مرده‌ماران خفتگانند
در آن نوبت کـه بندد دست نیلوفر بـه پای سرو کوهی دام
گرم یاد آوری یا نه
مـن از یادت نمی‌کاهم
تـو را مـن چشم در راهم…
ویژگی‌های شعر سپید
شعر سپید گونه‌ای از شعر نو فارسیه که با ظهور شعر “هوای تازه” از احمد شاملو پدیدار شد. تفاوت اصلی این آثار با اشعار نو در فرم اونا هست. در این نوع شعر، شاعران وزن عروضی رو رعایت نمی‌کنن اما به آهنگین و موسیقایی شعر اهمیت زیادی می‌دن. شاعران زیادی در دهه هشتاد شمسی دنباله‌رو این نوع شعر شدن و در حال حاضر شعر سپید یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین قالب شعر در ایران هست. توجه داشته باشید که شعر سپید، چیزی جدا از شعر نو نیست و بلکه یکی از انوع قالبهای شعر نو به حساب میاد.
تفاوت شعر سپید و نثر
بسیاری از منتقدان معتقد هستن که شعر سپید همون نثر شعرگونه است و تنها تفاوتی که با نثر داره اینه که در شعر سپید، زبان شعر دارای لطافت و استعارات زبانیه و از تکنیک‌های شعری بیشتری بهره‌مند شده که اون رو بیشتر به سمت شعر می‌کشونه و می‌تونیم بگیم که شعر سپید دارای ساختاری پیچیده است. شاعران در این نوع قالب ادبی، جملات رو به سادگی پشت سر هم نمیارن. سطرهای این نوع اشعار گاهی بلند هستن و گاهی کوتاه‌ان و به هیچ‌وجه مثل یک متن ساده و خطی نیستن.
پیوستگی در ارکان شعر سپید
ارتباط بین ساختار در شعر سپید هم از نظر عمودی و هم افقی از پیوستگی خاصی برخورداره. شعرا در این نوع اثر می‌تونن بین بند بند شعرشون ارتباط برقرار کنن. شاید برای یه خواننده معمولی این ارتباط زیاد محسوس نباشه اما یه منتقد ادبی و اهل ادبیات می‌توانه به راحتی این ارتباط و پیوستگی شعر رو تشخیص بده چون با کشف این ارتباطه که خواننده متوجه مفهوم و زیبایی شعر سپید می‌شه.
عقیده شاملو درباره شعر سپید
شاملو به دلیل دیدگاهی که به شعر ناب داشت این قالب رو برای سرودن اشعارش انتخاب کرد و مطالعات شاملو تاثیر بسزایی در نقد کردن شعر غرب داشت و خودش معتقد بود:” اگه بعضی از مدعیان می‌گن که این قالب، شعر نیست و در واقع نثره من به اونا حق می‌دم. چرا که من باور دارم که شعر سپید به خودی خود مثل رقصی می‌مونه که به موسیقی نیاز نداره”.
احمد شاملو اولین شاعری بود که این قالب رو به وجود آورد و بعد از اون شاعرانی مثل: فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، یدالله رویایی، حسین منزوی، علی باباچاهی و سیدعلی صالحی از این نوع قالب شعری بهره‌مند شدن و اشعاری در این قالب سرودن. نمونه‌ای از شعر سپید از احمد شاملو به نام “راز” رو با همدیگه می‌خونیم:
با من رازی بود
که به کو گفتم
با من رازی بود
که به چا گفتم
تو راهِ دراز
به اسبِ سیا گفتم
بی‌کس و تنها
به سنگای را گفتم
خواننده‌های محترم امیدواریم از این مطلب نهایت استفاده رو برده باشید، قطعاً دنیای شعر و شعر نو و سپید بسیار فراتر از این مقاله است اما برای اینکه ابهام شما از فرق بین شعر نو و شعر سپید رو برطرف کرده باشیم، همه چیز رو خلاصه و مختصر و مفید توضیح دادیم. در ادامه، به سه سوال رایج شما در مورد اشعار نو و سپید پاسخ دادیم.
- آیا می‌تونیم دلنوشته‌های ریتمیک رو جزء اشعار سپید قرار بدیم؟
خیر، نوشته‌هایی که از جمله‌های قصار تشکیل شدن رو نمی‌تونیم جزء این نوع شعر بدونیم چون تنها وقتی می‌تونیم این ادعا رو داشته باشیم که اون متن دارای به نوع ایجاز باشه و در نهایت، سطرها از آهنگ به خصوصی برخوردار باشن.
- شعر نو دارای چند قالبه؟
شعر نو به‌طور کلی دارای ۳ قالبه. شعر نیمایی، شعر سپید و شعر موج نو.
- آیا در شعر، تنها هدف، رسوندن پیامه؟
خیر، شاعر تنها قصدش انتقال پیام نیست بلکه باید به زیبایی و لذت شعر هم اهمیت بده.
به نظر شما فرق شعر نو و سپید که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت بین شعر نو و شعر سپید چیه؟ می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
برخی از منابع:
سلام ممنون از مطالب خوبتون میترسم بازم فردا هرچی این جا خوندم و یادم بره و بازم نمیدونم بر چه حسابی و چیه.
سلام خسته نباشید خداییش من هیچ وقت فرق بین سبک شعر و شاعری را متوجه نمیشم ؟
با سپاس
ممنون بابت این مطلب خیلی زحمت کشیدید الان کامل میتونم فرق بین این دو تا سبک شعر را هم تشخیص بدم.