تمام گیاهان و حیوانات برای زنده ماندن به گیاهان یا حیوانات دیگه وابسته هستن پس این یک طبیعت هست. برای مثال یک آهو رو در نظر بگیرین که برگ یک درختچه رو میخوره تا زنده بمونه یا یک شیری که گوزنی رو میخوره. پس ما زنجیره غذایی و شبکه غذایی داریم که جریان انرژی و مواد مغذی رو توی یک اکوسیستم توصیف میکنن. همچنین این شبکه‌های غذایی و زنجیره‌های غذایی به ما در درک موجودات زنده یک اکوسیستم کمک میکنه و انرژی رو متعادل میکنه. بنابراین ما توی این مقاله از سایت دیفرتو تفاوت زنجیره غذایی و شبکه غذایی را عمیق‌تر بررسی میکنیم، زنجیره غذایی و شبکه غذایی رو تعریف میکنیم. شما تو این مقاله میفهمین که چطوری زنجیره غذایی و شبکه غذایی از نظر جریان انرژی، ثبات، رقابت و … متفاوت هستن.
زنجیره غذایی (Food Chain) چیه؟
توالی‌ای از موجودات توی یک اکوسیستم که از طریق اون غذا و انرژی از هر عضو اون عبور میکنه، به عنوان زنجیره غذایی شناخته میشه. علاوه بر این یک زنجیره غذایی از تولیدکننده‌ها، مصرف‌کننده‌ها و تجزیه‌کننده‌های مواد غذایی تشکیل شده. توی یک زنجیره غذایی تولیدکننده گیاهان سبز، مصرف‌کننده انسان و حیوان و در نهایت تجزیه‌کننده‌ها میکروارگانیسم‌ها هستن. در کل دو نوع زنجیره غذایی وجود داره، یکی زنجیره غذایی علفزار – چراگاه و دیگری زنجیره غذایی پسماند – بقایا هست. برای مثال، علف – بز کوهی – ببر – کرکس نمونه‌ای از این زنجیره غذایی هست.
توضیحات بیشتر در مورد زنجیره غذایی
زنجیره‌های غذایی مسیرهای مستقیم و منفردی برای یک جریان انرژی توی یک اکوسیستم هستن که از طریق گونه‌های مختلف موجوداتش شکل میگیره. دو نوع زنجیره غذایی وجود داره که شامل زنجیره غذایی چراگاهی یا علفزاری و زنجیره غذایی پسماندی میشه که با هم تفاوت دارن.
زنجیره غذایی چراگاهی یا علفزاری شامل تولیدکننده، مصرف‌کننده اولیه و مصرف‌کننده ثانویه میشه. از طرف دیگه، زنجیره غذایی پسماند با مواد آلی مرده مشتق شده از زنجیره غذایی چراگاهی شروع میشه. تجزیه‌کننده‌ها، اجساد مرده حیوانات یا برگ‌های ریخته شده رو میخورن. تو زنجیره غذایی پسماند مقدار قابل توجهی جریان انرژی وجود داره.
شبکه غذایی (Food Web) چیه؟
وقتی که زنجیره‌های غذایی مختلف به یکدیگر متصل هستن و یک شبکه مرتبط رو تشکیل میدن، اسمشو شبکه غذایی میزارن. تو یک شبکه غذایی، گونه‌های مختلفی از موجودات یک جمعیت رو میتونین ببینین. همه اینها تو یک چیز مشترک هستن و اون نیاز به انرژی برای انجام فعالیت‌ها و بقا هست.
یکی از مهم‌ترین منبع انرژی روی زمین خورشیده، گیاهان سبز از این انرژی برای تهیه غذای خودشون استفاده میکنن. وقتی که گیاهان این انرژی رو جذب میکنن، موجودات دیگه هم انرژیشون رو از اون میگیرن که ما اسم این چرخه رو شبکه غذایی میزاریم.
توضیحات بیشتر درباره شبکه غذایی
شبکه غذایی یعنی ایزولاسیون پیچیده و مرتبط به هم زنجیره‌های غذایی یک شبکه غذایی که جداسازی بعضی زنجیره‌های غذایی اون روی ثبات اکوسیستم تأثیری نمیزاره. پس وقتی که یک ارگانیسم از یک شبکه غذایی جدا میشه، روی جریان مواد مغذی و انرژی اون تأثیر نمیزاره.
از اونجایی که هر زیستگاه، ویژگی‌های منحصربه‌فرد خودشو داره پس هر شبکه غذایی کمی با شبکه غذایی دیگه متفاوته. به‌عنوان مثال، گیاهان، حیوانات و تجزیه کننده‌ها تو بیابان‌ها، جنگل‌ها و … وجود دارن ولی هر کدوم ویژگی خودشو داره.
تفاوت زنجیره غذایی و شبکه غذایی چیه؟
برای درک بیشتر فرق زنجیره غذایی با شبکه غذایی توی جدول زیر ویژگی‌های مختلف اونها رو از نظر مفهوم، ترکیب، جریان انرژی، ثبات و پایداری، سطح و تراز تغذیه و … به طور خلاصه با هم مقایسه کردیم.
| مبنای مقایسه | زنجیره غذایی | شبکه غذایی |
| مفهوم | یک جریان انرژیه که از طریق یک مسیر مستقیم از سطح تغذیه پایین‌تر به یک سطح بالاتر عبور میکنه | این به زنجیره‌های غذایی چندگانه مرتبطه که از طریق اون جریان انرژی در اکوسیستم اتفاق میوفته |
| ترکیب و ساختار | فقط از یک زنجیره مستقیم تشکیل شده | از زنجیره‌های غذایی مختلف به هم پیوسته تشکیل شده |
| جریان انرژی | مسیر خطی منفرد از جریان انرژی و مواد مغذی | چندین مسیر به هم پیوسته که از طریق اونها مواد مغذی و انرژی جریان پیدا میکنه |
| ثبات و پایداری | به دلیل افزایش تعداد زنجیره‌های غذایی مجزا و انحصاری، افزایش پیدا میکنه | به دلیل وجود زنجیره‌های غذایی پیچیده افزایش پیدا میکنه |
| تراز یا سطح تغذیه | شامل ۴ – ۶ تراز تغذیه‌ای از گونه‌های مختلف میشه | شامل تراز تغذیه‌ای متعددی از جمعیت‌های مختلف گونه‌ها میشه |
| ارتباط تغذیه | اعضای تراز تغذیه‌ای بالاتر از یک نوع ارگانیسم با تراز تغذیه‌ای پایین‌تر تغذیه میکنن | اعضای تراز تغذیه‌ای بالاتر از انواع مختلف موجودات با سطوح تغذیه‌ای پایین‌تر تغذیه میکنن |
| اختلال | اگر فقط یک گروه از ارگانیسم‌ها اختلال ایجاد کنن، کل زنجیره تحت تأثیر قرار میگیره | اگر یک گروه از ارگانیسم‌ها حذف بشه، بر روی شبکه غذایی تاثیری نمیزاره |
| مثال | زنجیره غذایی علفزار و چراه گاه و زنجیره غذایی پسماند | بدون نوع |
سخن پایانی
با مطالعه این مفاهیم و درک تفاوت زنجیره غذایی با شبکه غذایی و همینطور با درک چگونگی عملکرد یک زنجیره غذایی و یک شبکه غذایی، میتونیم بفهمیم فرایند یک اکوسیستم چطوریه و میتونیم تشخیص بدیم که اقدامات انسانی چطوری این چرخه حیاتی زمین رو به هم میزنه. در نهایت این مهمه که تعادل مناسبی توی طبیعت ادامه پیدا کنه چون برای بقای خود ما هم بسیار اهمیت داره و حتما باید اون رو درک کنیم.
به نظر شما فرق زنجیره غذایی و شبکه غذایی که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت زنجیره غذایی و شبکه غذایی می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع: