دو کلمه فرضیه و تئوری شاید از نظر ما تفاوت زیاد و مهمی نداشته باشن اما فرق بین فرضیه و تئوری در مباحث علمی، خیلی زیاده و کاربردشون هم متفاوته. در این مقاله از دیفرتو شما رو با تفاوت تئوری و فرضیه و کاربرد و مشخصات هر کدوم آشنا می‌کنیم.
نظریه یا تئوری (theory) چیه؟
نظریه یا تئوری یه توضیح آزمایش شده و اثبات شده برای یه سری فاکتور معتبر و ثابت شده‌اس. نظریه همیشه با مدارک، اثبات و پشتیبانی میشه. فرضیه فقط یه پیشنهاد برای نتیجه‌ای محتمل هست که باید آزمایش بشه و ممکنه اشتباه باشه. نظریه نسبیت انیشتین، یه نظریه‌س چون بارها و بارها آزمایش و اثبات شده و نتایج آزمایش‌ها هر دفعه به نتیجه انیشتین رسیدن. اما فقط بخاطر اینکه تئوری انیشتین ثابت شده به این معنی نیست که آزمایش کردن این نظریه تموم شده. مثالهای دیگه : نظریه بیگ بنگ، نظریه جرم و تغییرات اقلیمی.
- پیشنهاد مطالعه: تفاوت پارادایم و نظریه
فرضیه (hypothesis) چیه؟
فرضیه، توضیح پیشنهاد شده یا یه پدیده قابل مشاهده‌اس و یا پیش‌بینی منطقی ارتباط تصادفی ممکن بین چندتا پدیده است. ممکنه یه نفر فکر کنه یه زندانی که توی زندان مهارت انجام یه کار رو یاد می‌گیره وقتی آزاد بشه کمتر احتمال داره جرمی رو مرتکب بشه. این یه فرضیه‌س، یه حدس منطقی.
روش علمی میتونه برای آزمایش این فرضیه استفاده بشه، برای اینکه نشون بده این فرضیه غلطه یا اینکه تضمین کنه فرضیه برای تحقیقات بیشتر مناسبه (توجه: فقط بخاطر اینکه یه فرضیه غلط از آب درنمیاد به این معنی نیس که همیشه یا بیشتر وقتا درسته. اگه بعد از یه مدت طولانی تحقیق کردن، پشت سر هم درست بودنش ثابت شد، اون وقت ممکنه به یه نظریه تبدیل بشه).
تصور غلط رایج در مورد تئوری و فرضیه
مردم معمولاً از لفظ نظریه استفاده می‌کنن در حالیکه منظورشون فرضیه‌اس. برای مثال: «میگرن بخاطر قهوه خوردن بعد از ساعت ۲ بعد از ظهر شروع میشه». خب این فقط یه فرضیه‌اس، نه یه قانون. این در واقع یه پیشنهاد منطقی بر اساس مشاهداته، مثلا بگیم ۲ تا مثال از خوردن قهوه بعد از ساعت ۲ بعد از ظهر باعث میگرن شدن؛ ولی حتی اگه این درست باشه، ممکنه میگرن به خاطر دلیلهای دیگه‌ای ایجاد شده بوده باشه. چون این مشاهده، فقط یه احتمال منطقیه، میتونه آزمایش بشه و حتی قابل رد شدن و یا اثبات شدنه که این نشون میده چنین مشاهده‌ای فقط یه فرضیه محسوب می شه، نه یه نظریه.
تفاوت بین فرضیه و نظریه یا تئوری
در علم، نظریه، یه توضیح اثبات شده برای یه سری فرضیه معتبر و ثابت شده‌اس. ولی چیزی به عنوان «فرضیه ی اثبات شده» وجود نداره. فرضیه‌ها میتونن آزمایش یا رد بشن، ولی«اثبات» نه. علم اینطوری نیس. قیاس‌های منطقی براساس قواعد میتونن ثابت بشن ولی فرضیه‌ها نه. به علاوه اگر تئوری از فرضیه ساخته شده، چون فرضیه ها باید قابل آزمایش باشن، عجیبه که ادعا کنیم یه تئوری لازم نیست قابل آزمایش باشه.
جدول مقایسه فرق بین تئوری و فرضیه
| نظریه | فرضیه |
| تعریف | |
| نظریه یه توضیح اثبات شده برای یه سری فرضیه معتبر و ثابت شده‌س. | یه توضیح پیشنهادی برای یه پدیده قابل مشاهده‌س، یا پیش‌بینی ارتباط منطقی ممکن بین چند پدیده. |
| مبنا و اساس | |
| شواهد، تاییدیه، آزمایشهای مکرر، رای اکثریت جامعه علمی | پیشنهاد، احتمال، پیش‌بینی یا تجسم، اما نتیجه نامعلوم و غیر حتمیه |
| قابل آزمایش | |
| هست | هست |
| قابل رد شدن | |
| هست | هست |
| ثابت شده؟ | |
| هست | نیست |
| خوب آزمایش شده؟ | |
| بله | نه |
| داده‌ها | |
| براساس یه دسته از داده‌های خیلی گسترده که تحت شرایط مختلف آزمایش شدن. | معمولاً براساس داده‌های خیلی کم و محدود |
| مثال | |
| کلی: یه نظریه، پایه‌گذاری یه قانون کلی و جامع بعد از چند آزمون و خطا و آزمایشه و این قاعده کلی ممکنه برای مثالهای جزئی مختلفی صدق کنه. | اختصاصی: فرضیه معمولاً براساس یه مشاهده خیلی به خصوص بوده و به همون یه مثال محدود میشه. |
| هدف | |
| توضیح اینکه چرا یه تعداد زیادی از مشاهدات، دائماً و پشت سر هم اتفاق میوفتن. | ارائه یه احتمال قطعی نشده که میتونه بیشتر راجع بهش تحقیق و آزمایش بشه. |
به نظر شما فرق بین نظریه و فرضیه که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت تئوری (نظریه) و فرضیه می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع
سلام وخسته نباشید
نظریه تکامل انسان واقعیه همچنین ونظریه اینکه انسان شامپانزه ها بودن، نمونه اش دور برتون وخوب ببیند.
سلام، فراموش نکنیم که نظریه ها نیز قطعی نیستن و قابل رد شدن هستن و گذر زمان و توسعه علم و یافته های بشر، نظریه ها را رد و یا تکامل می دن
سلام من تا قبل از خواندن این محتوا فرضیه میدادم اما اونو نظریه میدونستم
الان کاملا فرق بین فرضیه و نظریه رو فهمیدم ممنون
با سلام و عرض خسته نباشید
در طول تاریخ فرضیه های زیادی به اثبات خودشون ادامه دادن وعملی هم شدن بزرگترین کشف ها واختراعات پشتشون حتمآ فرضیه بودن.
سلام وقت بخیر و ممنون از مطالب سایتتون . یک نکته می خواستم بگم در این پاراگراف مثل اینکه اشتباهی تایپ شده است یا من اشنتباه می کنم ( برای مثال: «میگرن بخاطر قهوه خوردن بعد از ساعت ۲ بعد از ظهر شروع میشه». خب این فقط یه نظریه‌س، نه یه قانون.) طبق تعریف این مثال باید فرضیه باشد ولی شما فرمودید نظریه هست !!
سلام کیوان جان. بله عزیز حق با شماست و آفرین به این تیزبینی! جمله بیان شده یه فرضیه هست
سلام برای مثال
من ی بار به دلیل سرعت تصادف کردم
از الان به بعد به هر دلیلی تصادف کنم دیگه بخواطر سرعت تصادف نمیکنم
این یک فرضیه‌س؟
ببین ما میتونیم حتی از لغتشون فرقشونو بدونیم
فرضیه فقط فرضه
اما نظریه یک نظره که دربارش تحقیق شده
بسیار کامل و به زیان ساده نوشته شده بود