“گرمایش جهانی” و “تغییرات اقلیمی” واژه‌های متفاوتی اما مرتبطی هستن که در سالهای اخیر به گوش ما زیاد برخورد کرده. با یه جستجوی ساده در گوگل به بیش از یک میلیارد نتیجه بر میخوریم که ثابت میکنن عبارتهایی که تا ۳۰ سال پیش برای مردم عادی ناشناخته بودن، حالا در زبان ملت‌های مختلف بطور کامل جا افتادن. با این وجود، گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی واژگانی هستن که اغلب با هم اشتباه گرفته میشن، به درستی درک نمیشن یا حتی به غلط به جای هم بکار میرن. در یک کلام، گرمایش جهانی در مورد افزایش دمای سطحی در سیاره ما توضیح میده که تا حد بسیار زیادی بخاطر وجود گازهای گلخانه‌ای زیادیه در جو زمین هست. این تنها یکی از جنبه‌های تغییر اقلیمه که بر تغییرات درازمدت در آب و هوای منطقهای یا جهانی، به ویژه در بارندگی، باد و دما تأثیر میذاره. چون این دو فرایند با هم مرتبطن و حتی یکی در اثر اون یکی دیگه بوجود میاد، پس تعجبی نداره که چرا مردم تفاوت بین تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی رو نفهمن. در این مقاله از سایت دیفرتو، قراره شما رو با تفاوت بین گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی آب و هوا آشنا کنیم.
گرمایش جهانی (global warming) چیه؟
واژه گرمایش جهانی در ابتدا در دهه ۸۰ میلادی در رسانه‌ها مطرح شد و یک دهه یا بیشتر هم حرف اون مطرح بود. علت این اطلاع‌رسانی‌ها، افزایش آگاهی علمی از آسیب آلاینده‌هایی بود که بر لایه اوزون زمین وارد می‌کردن. به ویژه کلروفلوئوروکربنها (CFCs) که معمولاً در ذرات معلق در هوا و مواد سرمازا استفاده میشدن.
در طول روز برخورد اشعه‌ها از خورشید، زمین رو گرم میکنن. تو شب، این انرژی به فضا برمیگرده که از نظر تئوری سبب سرد شدن سیاره و حفظ حرارت در سطح خوبی میشه.
با این وجود، گازهای گلخانه‌ای موجود در جو مثل دی‌اکسیدکربن، متان و کلروفلوئوروکربنها باعث میشن گرمای تابش شده از سطح زمین، پس زده بشن و در واقع یک سپر گازی اطراف زمین بسازن که نمیذاره گرمای گرفته شده خورشید از زمین فرار کنه.
افزایش گازهای گلخانه‌ای برای چند دهه در جو، همراه با عواملی مثل مدار زمین و تغییر در انرژی خروجی خورشید، تا حد زیادی باعث نگهداشتن گرما در سطح زمین شده و دمای زمین رو بالا برده.
اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا میگه از سال ۱۸۸۰، میانگین دمای سطح زمین حدود ۰.۹۵ درجه سلسیوس (۱.۷۱ درجه فارنهایت) افزایش پیدا کرده. ممکنه این مقدار افزایش ناچیز به نظر بیاد اما اثرات همین مقدار کم هم میتونه شدید باشه بویژه برای اقلیم زمین.
تغییرات اقلیمی (climate change) چیه؟
تفاوتهای بین تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی تا حدی معمولاً اشتباه گرفته میشه چون افزایش دما بطور مستقیم باعث تغییراتی در اقلیم میشه (اغلب در شرایط آب و هوایی شدید دیده میشه). در حالی که آب و هوا شرایط ویژه‌ای از جو رو در یک نقطه زمانی ویژه نشون میده (مثلاً برای تشریح آب و هوای یک صبح دوشنبه به صورت “ابری با باران خفیف”)، اقلیم، شرایط جو رو برای مدت زمان طولانی بیان میکنه، مثلاً برای بیش از ۳۰ سال.
اثرات تغییرات اقلیمی میتونه فاجعه‌بار باشه
آب و هوا به سرعت، گاهی در عرض چند ساعت، تغییر میکنه اما الگوهای اقلیمی تا دهه‌ها موندگاری دارن. در نتیجه، تغییرات اقلیمی به آرامی تغییر میکنن و برای درک دقیقتر اونها، روندهای درازمدتتر رو باید در نظر داشت.
مسائل اقلیمی، هم بصورت منطقهای هستن و هم جهانی. برای ایجاد تغییرات اقلیمی، باید یکی از نشونه‌های اقلیمی مثل بارش، باد یا دما در دوره طولانی در یک مکان خاص تغییر کنه، حالا این در یک منطقه از زمین باشه یا در کل سیاره.
بعنوان مثال، افزایش طولانی در مقدار بارش برای دهه‌ها در منطقهای در استرالیا که قبلاً خشک بود رو میتونیم تغییر اقلیم حساب کنیم، حتی اگر اقلیم در بخشهای دیگه جهان پایدار باشه.
مخالفان تغییر اقلیم معتقدن که اقلیم بطور مداوم تغییر میکنه و از نظر تاریخی، زمین تغییرات شدید آب و هوایی رو در زمانهای گذشته تجربه کرده. تا حدی شاید این حرف درست باشه: تغییرات اقلیم به دلایل زیادی رخ میده که بعضی از اونها کلاً طبیعی و غیر قابل پیشبینی هستن مثل حرکت صفحات تکتونیکی (tectonic) زمین یا فعالیت آتشفشانی.
گرمایش جهانی باعث اثرات جانبی زیادی از بابت تغییر اقلیم ما میشه. آب شدن یخها در قطب، طوفانهای گرمسیری متناوب و بسیار شدید و بالاتر از دماهای میانگین در روزهای تابستانی اروپا و دوره‌های طولانی خشکسالی در کشورهای در حال توسعه ،همگی میتونن به افزایش دمای سطح زمین مربوط باشن.
در حالی که دلایل طبیعی رو میتونیم برای تغییر اقلیم مقصر بدونیم اما دانشمندان به تازگی به این نتیجه رسیدن که فعالیت انسانی هم در ۱۷۰ سال گذشته در گرمایش جهانی نقش داشته.
تغییرات اقلیمی که شبیه هیچ پدیده دیگه‌ای نیست.
سیاره ما در گذشته تغییر اقلیم رو تجربه کرده: میانگین دمای زمین در طی ۴.۵۴ میلیارد سال تاریخ خودش در نوسان بوده. زمین دوره‌ای سرد طولانی (عصر یخبندان) و دوره‌های طولانی میان‌یخچالی رو در چرخه‌های ۱۰۰ هزار ساله برای حداقل چند میلیون سال گذشته تجربه کرده.
دوره‌های گرمایش قبلی با افزایش کم میزان نور خورشیدی که به سطح زمین رسید، آغاز شد و بعد با آزاد شدن زیاد دی‌اکسید کربن از اقیانوسها در اثر گرم شدن اونها (مثل گازی که از یک نوشابه گرم خارج میشه) تقویت شد.
افزایش و کاهش دمای جهانی در طول دوره‌های یخبندان طبیعی در ۸۰۰ هزار سال پیش که در اوایل قرن بیستم به پایان میرسه. نمودار NOAA Climate.gov تهیه شده توسط فیونا مارتین (Fiona Martin)، بر اساس داده های مغزه یخی EPICA Dome C که توسط برنامه دیرینه‌اقلیم‌شناسی در مرکز ملی اطلاعات محیطی NOAA ارائه شده است.
امروزه گرمایش جهانی تا حد بسیار زیادی بدلیل افزایش گازهای به دام افتاده حاصل از گرماییه که بشر با سوزوندن سوختهای فسیلی وارد جو میکنه. در واقع، در پنج دهه گذشته، عوامل طبیعی (نیروی خورشیدی و آتشفشانها) دمای سطح زمین رو به مقدار بسیار کمی سرد کردن.
همچنین گرمایش جهانی از نظر سرعت اون با گرمایشهای گذشته متفاوته. به نظر میرسه افزایش فعلی میانگین دمای جهانی بسیار سریعتر از هر زمان دیگه‌ای باشه چون شهرنشینی و کشاورزی نوین در ۱۱ هزار سال گذشته توسعه پیدا کرده و احتمالاً سریعتر از هر دوره گرمایش میان‌یخچالی در میلیونها سال گذشته بوده.
دما در حدود ۲۰۰۰ سال گذشته در مقایسه با میانگین سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۹۰ بر اساس داده‌های بدست آمده از شواهد (حلقه‌های درختان، مغزه‌های یخی، مرجان‌ها) و داده‌های بدست آمده از دماسنجهای نوین مقایسه شدن. در دو هزاره گذشته، آب و هوا گرم و سرد شده اما به نظر میرسه هیچ دوره گرمایش قبلی به اندازه گرمایش جهانی اخیر بزرگ و ناگهانی نبوده. نمودار NOAA Climate.gov توسط فیونا مارتین ارائه شده و از شکل ۳۴.۵ گزارش ارزیابی ملی آب و هوا که بر اساس داده‌های مان (Mann) و همکاران (۲۰۰۸) تهیه و برداشت شده.
شناخت جدید به واژه‌های جدید نیاز داره
صرف نظر از اینکه بگیم که تغییرات اقلیمی همگی عواقب گرمایش جهانیه یا خود گرمایش جهانی یکی از نشونه‌های تغییر اقلیم دست بشر هست، در اصل داریم در مورد یکجور پدیده‌ای صحبت میکنیم: افزایش انرژی گرمایی تو سیستم زمین. حالا چرا ما دو راه واسه تشریح چیزی داریم که در اصل یک چیزه؟
به نظر تاریخدان اسپنسر وارت (Spencer Weart)، استفاده از بیش از یک واژه برای توضیح جنبه‌های یکجور پدیده‌ای، مراحل پیشرفت در شناخت دانشمندان رو از اون مسأله نشون میده.
در اواخر دهه ۱۸۰۰، دانشمندان معتقد بودن که صنعتی شدن که ناشی از احتراق سوختهای فسیلی بود، پتانسیل تغییر اقلیم رو داشت. هر چند برای دهه‌ها، اونا مطمئن نبودن که آیا سرمایش (بدلیل بازتاب نور خورشید از آلودگی) یا گرمایش (بدلیل گازهای گلخانه‌ای) غالبه.
در اواسط دهه ۱۹۷۰، شواهد بیشتر و بیشتری نشون داد که گرمایش غالبه و این موضوع بر خلاف هر نوع نظر قبلی در مورد ایجاد دوره گرمایش در اثر عامل طبیعی بود. واژه “گرمایش جهانی” پدید اومد تا در مورد موضوعی که همه از نظر علمی بهش اعتقاد داشتن رو توضیح بده.
تغییر دما (درجه بر قرن) از ۱۹۰۰ تا ۲۰۱۴. مناطق خاکستری رنگ نشون‌دهنده مناطقیه که داده کافی برای تعیین روند درازمدت وجود نداره. نقشه NOAA Climate.gov، بر اساس داده‌های NOAAGlobalTemp از مرکز ملی اطلاعات محیطی NOAA
اما با گذشت دهه‌ها، دانشمندان آگاهتر شدن که گرمایش جهانی تنها در اثر گرمای جذب شده اضافی ناشی از گازهای گلخانه‌ای نیست. تغییرات دیگه مثل بالا آمدن سطح آب دریاها، تشدید چرخه آب، فشار بر گیاهان و جانوران احتمالاً اثر خیلی مهمتری در زندگی روزانه و اقتصاد ما داشتن. در دهه ۱۹۹۰، دانشمندان خیلی از عبارت “تغییرات اقلیمی انسانزاد (human-caused climate change)” برای توضیح در مورد چالشهایی که زمین با اونا روبرو است استفاده کردن.
واسه اینکه تفاوت بین تغییر اقلیم و گرمایش جهانی رو خلاصه کنیم باید بگیم که گرمایش جهانی (افزایش میانگین دمایی سطح زمین بدلیل وجود گازها در جو) دلیل اصلی تغییر اقلیم زمین هست. اگر گرم شدن کره زمین علت اون باشه، تغییر اقلیم معلول اونه که بصورت نوسانات طولانی مدتی در الگوهای آب و هوا در طی دهه‌ها، در مقیاس منطقهای یا جهانی خودش رو نشون میده.
مشکل گرمایش جهانی نباید دست کم گرفته بشه چون اثرات بالقوه فاجعه‌باری در اقلیمهای جهانی داره و معیشت و زندگی درازمدت جوامع رو در سرتاسر کره ما به خطر میاندازه.
به نظر شما فرق گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت بین گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع:
سلام
با بالا آومدن دریا ها و آب اقیانوس ها چه راه حل هایی برای جلوگیری از گرمایش جهانی هست؟
سلام دوست عزیز خسته نباشی
با تغییرات اقلیمی احتمال این هست که بارش برف وباران در منطقه ای ازبین میره
وکل اکو سیستم منطقه تغییر کنه مثل حالت که الان در ایران داره اتفاق می افته.
سلام
آیا راه حلی برای راضی کردن کشور های دیگه هست تا از تولید گاز های گلخانه خود کم کنن؟
باسپاس
راه حل که زیاده، اما کسی نمیخواد دست به کار بشه چون کاهش گازهای گلخانه ای واسه دولتها هزینه داره. کتاب “یک جهان: اخلاق جهانی شدن” خیلی کامل این موضوع رو بررسی کرده و راهکار داره.