تفاوت تار و سه تار در تعداد تارهاشونه؟! اگر شما هم به موسیقی علاقه‌مندین و یا قصد کردین که یک ساز سنتی رو شروع کنین و بخرینش و بین تار و سه تار گیر کردین، ما رو در این مقاله همراهی کنین. همیشه این سوال در ذهن تازه واردین دنیای موسیقی وجود داره که بلاخره تار یا سه تار؟ تار و سه تار چه فرق‌هایی دارن؟ خیلی از افراد برای شروع می‌مونن که باید کدوم رو انتخاب کنن، سوال اکثریت اون‌ها اینه که اصلاً یادگیری تار راحت‌تره یا سه تار؟ سوالات این افراد کاملاً به جاست. چون این دو ساز سنتی شباهت‌های زیادی با هم دارن. برای مثال از نظر نوع جنس صدا، گستره نت و پرده‌ها بسیار بهم شبیه‌ان اما در کنار این شباهت، تفاوت‌هایی هم با همدیگه دارن. ما در این مقاله از دیفرتو قصد داریم شما رو با تفاوت‌های سه تار و تار آشنا کنیم تا بتونین تصمیم راحت‌تری در انتخاب اون‌ها بگیرین.
تفاوت بین تار و سه تار
کلاً سازهای موسیقی زیادی وجود داره که شباهت زیادی با هم دارن، مثلاً تفاوت پیانو و کیبورد خیلی بیشتر از ظاهرشونه اما هر دو از یه خونواده هستن. در این مقاله هم سعی کردیم تفاوت دو ساز زیبای موسیقی سنتی رو از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار بدیم.
تفاوت تار و سه تار از نظر ظاهری
قبل از اینکه به آوای دل‌انگیز یک ساز گوش کنین، ابتدا ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی اون رو به چشم می‌بینین و ابتدایی‌ترین چیزی که در انتخاب یک ساز نظر ما رو جلب می‌کنه، ظاهر سازه. تار و سه تار هر دو جز سازهای زهی مضرابی دسته بلند هستن. اما در نوع ظاهر این دو آلت موسیقی تفاوت‌هایی به چشم می‌خوره. یکی از تفاوت‌های فیزیکی این دو ساز در ابعاد و شکل اون‌هاست.
تار دارای یک جثه بزرگ‌تر به نسبت سه تاره. کاسه‌ای در پایین دسته تار قرار داره که به صورت دو بخشیه. در تار تعداد سیم‌ها و گوشی‌ها برابر با ۶ تاست. تار دارای گوشی‌هاییه که براساس نوع و مدل سردسته، نوع جایگزینی اون متفاوته. در واقع شکل جایگزینی گوشی‌ها در جعبه گوش یا همان سردسته که به اون در ساخت تار، سرپنجه هم می‌گن، برحسب مدلیه که سازنده، اون را می‌سازه. به همین دلیله که معمولاً وزن تار از سه تار بیشتره.
سه تار به نسبت تار کمی کوچیک‌تره. سه تار به طور کلی دارای ۴ تا سیم است. کاسه پایینی سه تار معمولاً به شکل میوه گلابیه. طراحی و نوع ساخت کاسه سه تار ممکنه یه تیکه یا چند تیکه باشه. ابعاد شکل کاسه سه تار ممکنه همیشه به یک شکل نباشه و متفاوت باشه. سازنده ممکنه کاسه رو در برخی حالات، بیضی‌تر و در برخی شرایط گردتر طراحی کنه. اما به طور کلی از نظر وزنی سه تار به نسبت تار وزن سبک‌تری داره.
تار
تعداد پرده‌ها در نسخه‌های استاندارد تار و سه تار امروزی یکیه و برابر با ۲۸ عدده. طول دسته در تار و سه تار تقریباً مشابه. اما چیزی که در این دو ساز با هم فرق می‌کنه ضخامت دسته تار هست. ضخامت دسته تار به نسبت سه تار بیشتره.
سه تار و تار ممکنه از یه نوع چوب ساخته بشن اما ممکنه نوع چوب بکار رفته در هر یک از اون‌ها با هم متفاوت باشه. این موضوع بستگی به فردی داره که این سازها رو می‌سازه. پس جنس چوب می‌تونه فرق کنه و یا یکی باشه. روی کاسه تار معمولاً پوست می‌کشن اما در سه تار اینطوری نیست. کاسه سه تار با یه لایه چوب نازک پوشیده میشه که بهش صفحه می‌گن.
تفاوت تار و سه تار از نظر صدا و صوت
وقتی شروع به نواختن تار و یا سه تار می‌کنین تازه متوجه می‌شین که تفاوت‌های فیزیکی این دو ساز فقط یه بخش کوچیکه. این دو ساز تفاوت‌هایی از نظر صدا و آهنگ با همدیگه دارن. همونطور که احتمالاً می‌دونین، میزان سیم‌های بکار رفته شده در یه ساز تاثیر بسیار زیادی روی صوت اون می‌ذاره. همانگونه که در بالا هم بیان کردیم، سه تار و تار دارای تعداد سیم‌های مختلفی هستن به همین دلیل باید صدای مختلفی از این دو آلت موسیقی به گوش بخوره. در ادامه با توجه به شاخصه‌های صوتی، این دو ساز رو با هم مقایسه کردیم.
زیر و بمی صدای تار و سه تار
زیر و بمی صدا یا همون ارتفاع صوتی که از ساز بیرون میاد که بهش نواک هم می‌گن، به وضعیت فیزیکی ساز بستگی داره. دو ساز تار و سه تار تقریباً از لحاظ وضعیت فیزیکی شبیه به هم هستن. به همین دلیله که وسعت صدای سه تار و تار تقریباً یکیه. در سه تار و تار تعداد پرده‌ها و مناطق صدایی کاملاً یکسانه. پس زیر و بمی صدایی که شما از نواختن تار می‌شنوین، دقیقاً همون میزانیه که در سه تار می‌شنوین.
حجم صدا در تار و سه تار
شاید برای خیلی از افراد معمولی و ناآشنا به موسیقی، مفهوم و درک حجم صدا کمی سخت باشه. یعنی تعریف مشخص و ملموسی برای این موضوع وجود نداره. اما اگر بخواهیم ساده و قابل درک درباره حجم صدا صحبت کنیم، باید بگیم حجم صدا همون میزان پر بودن صدای یک سازه. ولوم صدا رو هم میشه به عنوان حجم صدا در نظر گرفت. تار دارای سیم‌های بیشتری نسبت به سه تاره به همین دلیل صدایی که تولید می‌کنه به نسبت سه تار بیشتره. به همین دلیله که وقتی که موسیقیدان، تار می‌نوازه صدای حجم‌دارتر و پرتری به گوش شما می‌رسه تا وقتی که سه تار میزنه.
طنین و رنگ صدا در تار و سه تار
این جمله را شاید زیاد شنیده باشین که می‌گن: «من رنگ صدا یا جنس صدای این ساز رو بیشتر دوست داشتم». اما این رنگ صدا یا طنین صدا چیه؟ و در تار و سه تار با هم چه فرقی می‌کنه؟ اول از همه باید بگیم که به طنین و یا همون رنگ صدا در علم موسیقی شیوَش هم می‌گن. طنین یا رنگ صدا به اصطلاح شخصیت صدایی یک سازه رو مشخص می‌کنه. مثلاً بارها شنیدید که می‌گن فلان ابزارآلات موسیقی همیشه صدای تیزی دارن یا فلان ساز صدای نرمی داره. طنین یا رنگ صدای تار به نسبت صدایی که سه تار ایجاد می‌کنه تیزتر و شفافتره اما سه تار معمولا صدای نرم‌تر و زنگ‌دارتری داره.
سه تار
تفاوت تار و سه تار از نظر کارکردی
جنبه‌های صوتی که در بالا با اونا آشنا شدید، تاثیر بسیار زیادی روی جنبه عملکردی یه ساز می‌ذارن. به همین دلیله که گاهاً نقش یه ساز در یه اجرا یا کنسرت بسیار کلیدی خواهد بود اما وجود ساز دیگه شاید کم اهمیت‌تر باشه. همانطوری که در بالا تفاوت سه تار و تار رو با هم از جنبه‌های مختلف صوتی مقایسه کردیم، فهمیدیم که تار صدای قوی‌تر و پرتری داره. به همین دلیله که این ساز گروهی در آنسامبل (همنوازی یا گروه‌‌نوازی) کوچیک و بزرگ نقش مهمی را ایفا می‌کنه. سه تار با توجه به نوع صدایی که داره بیشتر مناسب تکنوازی و یا در نهایت دو نوازیه. اگر فرد نوازنده در دونوازی قصد داشته باشه از یه ساز دیگه‌ای استفاده کنه باید یه ساز که رنگ صوتی مشابهی با تار داره رو انتخاب کنه. برای مثال ساز‌هایی که مناطق صوتی بم‌تر دارن مکمل رنگ صوتی تار هستن. مثلاً عود و یا سازهای کوبه‌ای در اینجا می‌تونن گزینه مناسبی باشن.
فراموش نکنید که علاوه بر جنبه‌های صوتی یه ساز، تکنیک‌های اجرایی یک نوازنده هم روی میزان صدادهی ساز بی‌تاثیر نیست. برای مثال در برخی کنسرت‌ها، نوازنده سه تار رو با یک رویکرد خاص اجرا کرده که صدایی به شدت دلنواز در گروه ایجاد کرده، یا آهنگساز هم با تنظیم درست می‌تونه صدای یک ساز رو به گونه‌ای تنظیم کنه که تاثیر شگرفی در گروه داشته باشه. برای مثال نقش سه تار رو طوری طراحی کنه که در اجرای گروه اثر موسیقایی بدی پیش نیاد.
تفاوت قیمت تار و سه تار
خیلی از ما موقع خرید با این مقوله روبرو هستن که تار ارزون‌تر یا سه تار؟ در پاسخ به این سوال، باید بگیم که معمولاً همیشه تار به نسبت سه تار گرونتره. این موضوع قطعی نیست و استثناء هم وجود داره چون خیلی از عوامل دیگه مانند جنس چوب، طرح به کار رفته شده در ساز، سابقه سازنده تار و… در قیمتش تاثیرگذاره. اما همیشه به طور معمول قیمت تار به نسبت سه تار گرون‌تر بوده.
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی فرق بین تار و سه تار
در این مقاله سعی کردیم شما را با تفاوت‌های بین تار و سه تار بیشتر آشنا کنیم تا بتونین برای انتخاب هر کدوم، انتخاب مناسب‌تری داشته باشین. برای انتخاب تار و یا سه تار فراموش نکنید که به نوع و طنین صدای آن نیز باید توجه ویژه‌ای داشته باشین.
به نظر شما فرق تار و سه تار که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت تار و سه تار می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع:
- bahareandishe.com
- notebnote.com
- darvishkhan.net
سلام وخسته نباشید
ساز تار نسبت به تار صدای بهترین نداره و کارکرد با ستار راحت تر نیست؟
سلام
به نظر خیلی از دوستان و آشنایان ساز ستار و تار ساز های بسیار خوش صدای هستند فقط بگو نه اینکه این دو سال زمان زیادی برای آموزش میخواد و سازی نیستن که با یک سال اون رو یاد گرفت.
با سلام و عرض ادب دوست عزیز
ساز سه تار جز سازهای سنتی ایرانیه و بسیار خوش صدااست و اگر کسی به اون علاقه داشته باشه طی دوسال آموزش ساز زدن رو یاد می گیره.