تفاوت پروانه و شاپرک چیه؟

پروانه (Butterfly) و شاپرک (Moth) دو گونه شبیه به همن که تو دسته پروانه‌سانان قرار دارن. بخاطر این شباهت، مردم اغلب پروانه‌ها رو با شاپرکا اشتباه میگیرن یا به بعضی شاپرک‌ها میگن پروانه! بیاید تفاوتای کلیدی بین پروانه و شاپرک رو در این مقاله از سایت دیفرتور بخونیم تا بتونیم راحت‌تر تشخیصشون بدیم و با ویژگی‌های هر کدوم آشنا بشیم.

مشخصات پروانه

پروانه‌ها، حشراتی با زندگی روزانه‌ و با رنگی روشن هستن که تو خیلی از کشورای جهان پیدا میشن. اسم علمی پروانه، Rhopalocera است. اونا بال‌های رنگارنگ، بدنی ظریف و شاخکای نازک که انتهاشون گرده، دارن. حدود ۱۸,۵۰۰ گونه پروانه در جهان وجود داره. الگوی رنگ روی بال‌هاشون بخاطر وجود رنگدونه توی پولکاشونه. کوچکترین پروانه، آبی پیگمیه (نام علمی: Brephidium exile)  که حدود ۱۹ میلی‌متر عرض داره، در حالی‌که ملکه الکساندرا (نام علمی: Ornithoptera alexandrae) بزرگترین پروانه‌ی جهانه.

پروانه‌ها روزانه هستن، یعنی تو روز فعالیت میکنن. اونا موقع استراحت، بال‌ها رو به بالای بدنشون جمع میکنن، یعنی بال‌ها تو زاویه مناسب با سطح هستن. اونا گیاهخوارن چون از رژیم غذایی گیاهی مثل گرده و شهد تغذیه میکنن. چرخه زندگی اونا چهارتا مرحله داره:

• تخم
• کرم حشره (larva)
• شفیره (pupa)
• بزرگسالی

پروانه‌ها تو مرحله شفیره یه پیله صاف و بدون پوشش ابریشمی می‌سازن. انواع قورباغه، خزندگان، خفاش و غیره، شکارچیای طبیعی پروانه‌ها هستن.

انواع پروانه (برای نمایش در سایز بزرگ، روی عکس کلیک کنید)

مشخصات شاپرک

شاپرکا، حشراتی خاکستری رنگن و چهارتا بال با پوشش پولکی دارن و شاخکاشون کج، پرزداره و انتهاشونم گرد نیست. حدود ۱۴۰,۰۰۰ گونه شاپرک تو دسته پروانه‌سانان تو قلمرو حیوونا وجود دارن. بدن و بال‌هاشون در مقایسه با پروانه‌ها رنگ کمتری داره. چرخه زندگیشون چهارتا مرحله داره: تخم، کرم حشره، شفیره و بزرگسالی. شاپرکا در مرحله شفیره، پیله با پوشش ابریشمی می‌سازن.

شاپرکا شبانه هستن، یعنی شبا فعالیت دارن. اونا موقع استراحت، بال‌هاشون رو تو موقعیت هواپیمای جت باز میذارن. شاپرکا عمدتاً گیاهخوارن و از رژیم غذایی گیاهی استفاده میکنن. پرندگان، خزندگان، خفاش‌ها، جوندگان، عنکبوت‌ها و غیره، شکارچیای طبیعی شاپرکا هستن.

انواع شاپرک (برای نمایش در سایز بزرگ، روی عکس کلیک کنید)

فرق شاپرک و پروانه

بر اساس اطلاعات بالا، بعضی از تفاوتای کلیدی بین پروانه و شاپرک رو در جدول زیر نوشتیم.

چطوری میشه فرق بین پروانه و شاپرک رو تشخیص داد؟

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تشخیص فرق بین پروانه و شاپرک، توجه به شاخکاشونه. شاخکای پروانه بلند و باریکن و انتهای شاخکا گرده. شاخکای شاپرک، پرزدار یا لبه اره‌ای هستن.

شاپرک مگس-مرغی (Hyles lineata) روی علف شیر در پناهگاه ملی حیات وحش Seedskadee

پروانه‌ها و شاپرکا وجوه مشترک زیادی دارن، مثل پولکای روی بدن و بال‌هاشون. این پولکا در واقع موهای اصلاح شده هستن. پروانه‌ها و شاپرکا تو دسته پروانه‌سانان (Lepidoptera در یونانی lepis به معنی پولک و pteron به معنی بال) قرار دارن.

مقایسه نوعی شاپرک و سه نوع پروانه

چند راه دیگه هست برای شناسایی فرق بین پروانه و شاپرک:

تفاوت بال‌های شاپرک و پروانه

پروانه‌ها بال‌های خودشون رو عمودی بالای بدنشون جمع میکنن. شاپرکا بال‌هاشون رو به شکل چادر نگه میدارن که شکمشون رو پنهان میکنه. پروانه‌ها معمولا بزرگ‌ترن و بال‌های رنگارنگ‌‌تری دارن. شاپرکا معمولا کوچک‌ترن و بال‌های خاکستری دارن.

تفاوت ساختار بدن پروانه و شاپرک

فرنولوم‌ یک وسیله اتصال باله که  بال جلویی رو به بال عقب وصل میکنه تا بال‌ها بتونن موقع پرواز هماهنگ باشن. پروانه‌ها فرنولوم ندارن اما شاپرکا فرنولوم دارن.

تفاوت رفتار پروانه و شاپرک

پروانه‌ها عمدتا روزانه هستن و در روز پرواز میکنن. شاپرکا معمولاً شبانه هستن و شبا پرواز میکنن. با این حال، شاپرکایی هستن که روزانن، مثل شاپرک buck و پروانه‌های شبانه هم وجود دارن، یعنی در سحر و غروب پرواز میکنن.

تفاوت پیله / کریسالیس پروانه و شاپرک

پیله و کریسالیس‌ (Chrysalis) پوشش محافظ شفیره هستن. شفیره، مرحله میانی بین کرم حشره و بزرگسالیه. شاپرک، یه پیله با پوشش ابریشمی میسازه. پروانه، یه کریسالیس سفت، صاف و بدون پوشش ابریشمی میسازه.

همونطور که دانشمندا گونه‌های جدیدی از پروانه‌ها و شاپرکا رو کشف و مطالعه میکنن، فرقشون مبهم میشه. بعضی از شاپرکا ممکنه که شما را فریب بدن و فکر کنین که پروانه‌هایی مثل Urania leilus، یک شاپرک رنگارنگ از کشور پرو است. شاپرکای Castnioidea که تو امریکای جنوبی، اندونزی و استرالیا پیدا میشن، خیلی از ویژگی‌های پروانه‌ها رو نشون میدن، مثل بال‌های رنگارنگ، شاخک با انتهای گرد و فعالیت روزانه.

چرخه زندگی پروانه مونارک

حقایق بیشتر در مورد پروانه و شاپرک

• شاپرکا بیشتر از پروانه‌ها هستن. پروانه‌ها و پشیزبالانا (شاخکای قلاب‌دار) ۶ تا ۱۱ درصد از دسته پروانه‌سانان رو تشکیل میدن، اما شاپرکا ۸۹ تا ۹۴ درصد از دسته پروانه‌سانان رو تشکیل میدن.
• این که اگر بال پروانه رو لمس کنید و «پودر» از بین میره و دیگه پروانه نمیتونه پرواز کنه درست نیست. این پودر در واقع پولکای ریزی هست که هر پروانه‌ای تو طول عمرش این پولکارو میریزه.
• پروانه‌ها و شاپرکا هولومتابولیس هستن یعنی دگردیسی از تخم به کرم و از کریسالیس به بزرگسالی.

کاترپیلار شاپرک امپراتوری، میدان نبرد ملی مورز کریک، ۲۰۱۴.

• بزرگ‌ترین پروانه‌های در جهان، بردوینگ‌ها هستن. ملکه الکساندرا برد وینگ (Ornithoptera alexandrae) از جنگلای بارونی پاپوآ گینه نو، طول بال‌هاش ۲۸ سانته که جزو نادرترین پروانه‌هاست. پروانه جالوت (Ornithoptera goliath)، که اینم از جنگلای بارانی پاپوآ گینه نو است، یکی از بزرگترین پروانه‌ها با طول بال‌های متوسط ​​۲۸ سانت محسوب میشه.

پروانه آبی کارنر

• کوچک‌ترین پروانه‌ها،‌ آبی‌ها (Lycaenidae) هستن که تو آمریکای شمالی و آفریقا پیدا میشن. طول بالشون از ۳.۵۵۶ تا ۳.۰۴۸ سانته. وسترن پیگمی آبی، کوچکترین پروانه‌ست.
• رایج‌ترین پروانه، سفید کلم (Cabbage White) هست که تو اروپا، آمریکای شمالی، آفریقا، آسیا، استرالیا، نیوزیلند، برمودا و هاوایی پیدا میشن.

شاپرک لونا، پارک ملی Shenandoah، ۲۰۱۵. یکی از بزرگترین شاپرکا تو آمریکای شمالی، شاپرک لونا (Actias luna) با طول بال تا ۴.۵ اینچ (۱۱۴ میلی متر) است.

• بزرگ‌ترین شاپرک، شاپرک اطلس (Saturniidae) با طول بال‌ ۳۰ سانته.
• کوچک‌ترین شاپرک، از خانواده شاپرکای پیگمی (Nepticulidae) با طول بال‌ ۸ سانته.

پروانه‌های مونارک (Danaus plexippus)، منطقه تفریحی ملی آمیستاد، ۲۰۱۵. پروانه مونارک شناخته‌ترین پروانه آمریکای شمالیه و یکی از گونه‌های گرده افشان نمادین محسوب میشه. جمعیتشون تو شرق آمریکای شمالی بخاطر مهاجرت سالانه پاییز به سمت جنوب به مکزیک که هزاران کیلومتر رو پوشش میده، قابل توجه است.

منابع:

• javatpoint.com
• loc.gov