توی هر جامعه‌ای اصطلاحات متعددی استفاده شده که برای دیکته کردن رفتار ایده‌آل به مردم در نظر گرفته میشه. این ایده‌آل‌ها با هدف ایجاد شرایطی آرام در جوامع ایجاد شدن. هدف اونها حفظ امنیت مردم در عین احترام به آزادی‌های شخصی همه هست. قانون (Law) و حقوق (Rights) چیزهایی هستن که در طول زندگی خیلی درباره اونها می‌شنویم. اما چه ارتباطی بین اونها وجود داره؟ اونها چطوری با همدیگه ارتباط دارن؟ و چه تفاوتی با هم دارن؟ اما این قوانین چطوری وضع میشن؟ آیا اونها از حقوق ما جدا هستن؟ تو این مقاله از سایت دیفرتو نگاهی عمیق‌تر به اینکه قوانین ما از کجا اومدن داریم، نحوه تشخیص مفهوم “حقوق” و چطوری اونها با همدیگه ارتباط دارن رو بررسی می‌کنیم. پس به شما میگیم که تفاوت قانون و حقوق چیه تا بهتر مفهوم این دو رو بفهمین.
قانون (Law) چیه؟
ایده قانون به‌طورکلی به‌عنوان سیستمی از قوانین شناخته میشه که توسط سیستم‌های دولتی با هدف کنترل رفتار شهروندها وضع میشه. البته قانون برای مدت طولانی به‌عنوان یک علم یا یک هنر مورد بحث بوده. ولی اینجا یک سوال به وجود میاد و اون اینه که آیا معادله استانداردی وجود داره یا تفاوت‌های جزئی توی قانون وجود داره؟ به‌همین‌دلیله که ما خدمات حقوقی برای جوامع خودمون داریم تا توی دنیای گاهاً گیج‌کننده امروزه، خود سیستم حقوقی راه درست رو مشخص کنه.
قانون به دو بخش عمده تقسیم میشه: قوانین عمومی و قوانین خصوصی.
قوانین عمومی چیه؟
این حوزه از نظام حقوقی روی روابط بین افراد و دولت حاکمه که شامل موارد زیر میشه:
- قانون مالیات
- مقررات اداری
- رویه قانونی
- قانون اساسی
- قانون جزا
به دلیل این واقعیت که قوانین عمومی با روابط بین شهروندها و نهادهای حاکمیتی بزرگتر مرتبطه، پس نهادهای درگیر ذاتاً نابرابر هستن، دولت خیلی بزرگتر از یک فرد منفرده. این در حالیه که با وجود این عدم تقارن، هم از دولت و هم از افراد انتظار میره که طبق قانون عمل کنن.
نمونه‌هایی از قوانین عمومی میتونن به اندازه جریمه jaywalking (عبور غیر مجاز عابر پیاده) جزئی باشن و یا حتی به اندازه جریمه فرار مالیاتی بزرگ باشن. ولی با این اوصاف از اونجایی که قانون در هر دو جهت عمل میکنه، پس یک فرد هم میتونه علیه دولت اقامه دعوی کنه، مثل درخواست رسیدگی قضایی به تصمیمات دولتی.
قوانین خصوصی چیه؟
این حوزه از نظام حقوقی به اختلافات بین افراد یا سازمان‌ها میپردازه که شامل موارد زیر میشه:
- حقوق اموال
- حقوق تجارت
- قانون خانواده
- قراردادها
- تخلفات
از اونجایی که قوانین خصوصی با افراد در سطحی برابرتر از قوانین عمومی سروکار داره، پس میشه از اون برای تعیین وظایف افراد توی روابطشون استفاده کرد. به‌عنوان مثال، قانون مسئولیت مدنی میتونه در واکنش به آسیب رساندن شخصی به شخصی دیگه‌ای وضع بشه.
مثال‌های قوانین خصوصی میتونن خیلی متنوع باشن، برای مثال میتونن شامل شرایطی مثل اختلاف در حضانت فرزند، اختلافات مربوط به اموال، موارد صدمات بدنی و … بشن.
منشور حقوقی (Rights) چیه؟
این سندیه که اول بار توسط آمریکا عملی شد. این سند شامل ده اصلاحیه اول قانون اساسی ایالات متحده آمریکا میشه (البته بعداً موارد بیشتری بهش اضافه شد). این سند یک سری از آزادی‌های شخصی رو به شهروندها دیکته میکنه که شامل موارد زیر میشه:
- آزادی مذهب، بیان و مطبوعات
- حق حمل سلاح
- اسکان سربازها
- محافظت در برابر بررسی و توقیف غیر منطقی افراد
- حق انجام رویه قانونی
- حق دادرسی عادلانه
- حق برگزاری پرونده‌های مدنی
- رهایی از وثیقه‌های بیش از حد بزرگ، مجازات‌های ظالمانه و غیر معمول
- حقوق محفوظ شده توسط مردم
- حقوق کشورها
درحال حاضر ۲۷ اصلاحیه توی قانون اساسی ایالات متحده وجود داره، ولی اینهایی که گفتیم ده مورد اصلی هستن که توی منشور اولیه حقوق بشر آمریکا گنجانده شده بود. این حقوق عمدتاً به‌عنوان ستون‌های یک جامعه منصف و عادل تلقی میشن.
تفاوت قانون و حقوق چیه؟
در ظاهر به نظر میرسه که اصول کلی بین حقوق و قانون یکسانه، یعنی هدایت مردم به سوی جامعه‌ای سازگار و مفید برای همه. درحالیکه این اهداف ممکنه یکسان باشن ولی استدلال‌ها و ماهیت واقعی اونها میتونن کاملاً متفاوت باشه.
حق چیزیه که یک فرد باید توی یک جامعه داشته باشه. حق شامل ایده‌آل‌هایه که به ارائه امکانات عمومی و روزمره برای یک فرد مربوط میشه. این حقوق میتونه شامل حق صحبت کردن، مسافرت کردن یا انجام رفتارهایی باشه که به دیگران آسیبی نمیرسونه.
در مقابل قانون یک دستورالعمل قابل اجراس که در صورت عدم رعایت اون ممکنه با مجازاتی همراه بشین. در حالت ایده‌آل، قوانین ما با پایبندی کامل به حقوق شهروندی تنظیم میشن، البته این موضوع همیشه صادق نیست. این موضوع، ما رو به تمایز بزرگ دیگه‌ای بین حقوق و قانون سوق میده و این تمایز یعنی: قوانین راحت‌تر تغییر میکنن.
همونطور که میدونین با اصلاحات قانون اساسی، حقوق ما هم میتونه تغییر کنه. البته این موضوع در مقایسه با قوانین تغییر یافته خیلی کمتر رایجه. قوانین ما میتونه به چالش کشیده بشن، تغییر کنن یا مورد حمایت ما قرار بگیره. تمام حقوق ما باید تفسیر و تضمین بشه. یک مثال عالی از رابطه بین قانون و حقوق، جنبش حقوق مدنی آمریکا تو دهه ۱۹۶۰ هست.
توی این جنبش رهبران آفریقایی – آمریکایی احساس میکردن که حقوق اونها توسط قانون رعایت نمیشه، پس اعتراض کردن و علیه این بی عدالتی‌ها مبارزه کردن. در نهایت، جنبش حقوق مدنی ۱۹۶۴ تونست قانون رو تغییر بده تا حقوق اساسی این شهروندها رو بهتر رعایت کنه.
سخن پایانی
قانون و حقوق دو مقوله متفاوته، توی اینها قانون مشخص‌کننده دیدگاه کلان حاکمیت به نحوه حکمرانیه و همچنین به‌دنبال اداره امور جامعه با اجرای قوانین حقوقیه. این قواعد با دو موضوع مهم حقوقی یعنی حق شهروندی و حق حاکمیت دولت تعیین میشه. یکی از عمده‌ترین بحث‌های قانون هر جامعه، تعیین حقوق افراد و تعیین محدودیت قدرت زمامدارهاس که از اون با عنوان حقوق و آزادی‌های مدنی یا حقوق و روابط حکومت با افراد جامعه یاد میکنن.
به نظر شما تفاوت قانون و حقوق که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت قانون و حقوق می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع: