تفاوت قصد (نیت) و انگیزه چیه؟

«قصد» یا نیت یک عنصر اساسی برای مسئول کردن شخصی در قبال جرمه، که معمولاً در تضاد با «انگیزه» هستش، هر چند که ما بعضی از اوقات این دو اصطلاح رو به جای هم استفاده می‌کنیم؛ اما باید به این نکته توجه داشته باشین که، قصد و انگیزه از نظر معنی  و حتی قانونی، کاملاً از هم متفاوتن و فرق دارن. حتما برای شما هم سؤال پیش اومده که «تفاوت قصد و نیت چیه؟» تو این مقاله از وب‌سایت دیفرتو فرق قصد با نیت رو از منظر حقوقی باهم بررسی می‌کنیم.

قصد یا نیت چیه؟

توی حقوق جزا، «قصد» به عنوان «هدف عمدی» تعریف شده، که شخص رو به «ارتکاب جرمی» مجاب می‌کنه؛ جرم همون عملی هستش که توسط قانون منع شده. استفاده از «وسایل خاصی» که منجر به ارتکاب جرم شدن، بیانگر قصد و نیت مظنون هستن.

به عبارت دقیق‌تر، قصد یا نیت، «اراده و برنامه» یک فرد رو برای ارتکاب یک جرم، توصیف می‌کنه. پس وقتی عملی به‌صورت عمدی انجام میشه، به «تمایل» یا «هدف» شخص برای انجام اون عمل، دلالت داره؛ به عبارت دیگه، فردی که مرتکب جرمی شده، از عواقب اون عمل غیر قانونی کاملاً مطلع هستش و به همین دلیله که قصد یا همون نیت، «عنصر اولیه» برای محکوم کردن فرد گناهکار و الصاق تقصیرات بر گردن اون فرده.

در نظر قانون، فرقی نمی‌کنه قصد یا نیت عمل مثبته یا نه، اگه فردی هر عمل غیر قانونی رو از روی عمد، آگاهانه و با قصد و نیت – مثبت یا منفی – انجام داده باشه، تحت پیگرد قانونی و مسئولیت کیفری قرار می‌گیره.

حالا که با تعریف قصد یا نیت آشنا شدیم، وقتشه بریم سراغ تعریف انگیزه.

• پیشنهاد مطالعه: تفاوت هدف و آرمان 

انگیزه چیه؟

«انگیزه» یعنی «هدف اصلی» که فرد به خاطر اون، عملی رو مرتکب میشه؛ همچنین باید به این نکته هم اشاره کنیم که، انگیزه‌ی یک فرد از انجام دادن یک عمل، قصد اون فرد رو هم تحت تأثیر خودش می‌ذاره و هدایتش می‌کنه.

انگیزه ارتکاب جرم در «احراز گناه» فرد، بی‌ربط تلقی میشه چون تنها «دلایلِ متهم» رو برای اقدام یا خودداری از اقدامی خاص، روشن می‌کنه. شایان ذکره که شناسایی و ارزیابی «انگیزه فرد» برای انجام کاری، در تحقیقات پلیس و سایر مراحل قانونی پرونده لازمه.

اگه به مسائل قانونی و کیفری علاقه‌مند هستین، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌های «تفاوت قانون و حقوق چیه؟» و «تفاوت قتل عمد و قتل غیر عمد چیه؟» رو هم مطالعه کنین.

حالا که با معنی هر کدوم از اصطلاحات مورد نظرمون آشنا شدیم، وقتشه که به بررسی «فرق قصد با انگیزه» بپردازیم.

قضاوت بر اساس قصد و انگیزه

فرق بین قصد و انگیزه چیه؟

تفاوت اصلی بین قصد و انگیزه اینه که، «قصد» مشخصاً «وضعیت روحی متهم» (یعنی هر آنچه که در زمان ارتکاب جرم در ذهنش می‌گذره) رو نشون میده، درحالی‌که «انگیزه» به «علتی» که منجر به انجام عمل غیر قانونی یا خودداری از انجام اون عمل میشه، دلالت می‌کنه؛ به بیان دیگه، انگیره اون «دلیلی» که فرد متهم رو به «انجام دادن» یا «خودداری کردن» از عملی سوق میده رو، مشخص می‌کنه.

مواردی که در زیر آوردیم، به تفاوت بین قصد و انگیزه مربوط میشه و توجه به اون‌ها بسیار مهمه:

• توی حقوق جزا، اصطلاح «قصد» به عنوان «علت عمدی» و «تلاشِ معلوم» برای انجام عملی خاص توضیح داده شده که، قانون اون عمل رو مجاز نمی‌دونه؛ در مقابل، «انگیزه» به عنوان «علت ضمنی» تعریف میشه، که شخص رو به انجام یا عدم انجام کاری «تحریک» می‌کنه.
• «قصد شخص» رو میشه با استفاده از «وسایل خاص» و «شرایطی» که منجر به عمل مجرمانه شده، مشخص کرد؛ در مقابل، انگیزه «دلیلی» هستش که انسان رو به «انجام» یک عمل یا «خودداری» از انجام اون عمل، به شیوه‌ای خاص سوق میده.
• قصد یعنی «هدف صریح» برای انجام جرم و انگیزه یعنی «هدف پنهان» یا «ضمنی» برای انجام جرم.
• وقتی که قصد شخص، «رکن اصلی» برای احراز مسئولیت کیفری شخص مجرم باشه، باید بدون تردیدِ معقول، ثابت بشه؛ در طرف مقابل، انگیزه عنصر اولیه برای «اثبات تقصیر» نیست، پس نیازی به اثبات نداره.

توی جدول مقایسه‌ای زیر، ویژگی‌های قصد و انگیزه رو یک‌جا جمع کردیم، تا شناخت تفاوت قصد با انگیزه برای شما راحت‌تر بشه:

جمع‌بندی

در آخر باید بگیم که قصد تعیین می‌کنه آیا متهم جرم رو «عمداً» انجام داده یا «سهوی»، درحالی که انگیزه به این سوال پاسخ میده که چرا متهم مرتکب جرم شده؛ به زبان ساده‌تر، انگیزه قصد رو «تحریک» می‌کنه، پس دومی از اولی ناشی میشه.

توی هر دعوای کیفری، قصد و نیت متهم مقدمه، چون مجرم بودن یا بی‌گناه بودن فرد مجرم، تنها با اون قابل اثباته؛ از طرفی انگیزه نقش مهمی توی تعیین گناه‌کار بودن یا بی‌گناهی فرد مجرم نداره.

منبع: keydifferences.com