توی زندگی روزمره خودمون تغییرات زیادی در محیط اطرافمون رخ میده اما متوجه اونها نمیشیم، مثل ترش شدن شیر، زنگ زدن آهن، کشش نوار لاستیکی، نان برشته شده، آب شدن موم، آتش زدن کبریت و … . همه این تغییراتی که در اطراف ما اتفاق میوفته، تغییرات فیزیکی یا شیمیایی هستن. تغییرات فیزیکی به تغییراتی گفته میشه که ویژگی‌های فیزیکی ماده رو تغییر میده، بدون اینکه تغییری توی ساختار درونی اونها ایجاد بشه. در طرف دیگه، تغییر شیمیایی تغییریه که روی ساختار داخلی ماده تأثیر میذاره، به طوری که یک ماده جدید درست میشه. اما برای درک تفاوت تغییر فیزیکی و تغییر شیمیایی این مقاله از سایت دیفرتو رو تا آخر بخونین.
تغییر فیزیکی چیه؟
تغییر فیزیکی فرایندیه که توی اون ماده تغییراتی رو در خواص فیزیکی خودش مثل شکل، اندازه، رنگ، حجم، ظاهر، حالت (یعنی جامد، مایع، گاز) و … تجربه میکنه، این در حالتیه که تغییری توی ترکیب مولکولی اونها ایجاد نمیشه. این تغییرها همیشه در نوسانن و میتونیم با استفاده از روش‌های فیزیکی ساده اونها رو معکوس کرد.
بعد از تغییر فیزیکی همچنان همون عناصر یا ترکیب قبلی وجود داره، یعنی ویژگی‌های شیمیایی جسم بدون تغییر باقی میمانه. مثلاً ذوب موم، جوشاندن آب، حل کردن شکر توی آب، خرد کردن چوب، مچاله شدن کاغذ و … نوعی تغییر فیزیکی بدون تغییر در ساختار شیمیایی اونه.
تغییر شیمیایی چیه؟
تغییر شیمیایی به فرایندی گفته میشه که توی اون اتمهای یک یا چند ماده با هم ترکیب میشن و تغییر میکنن تا یک ماده جدید رو تشکیل بدن. وقتی که یک ماده دچار تغییر شیمیایی میشه، خواص شیمیایی اون ماده تغییر میکنه و به ماده‌ای متفاوت با ترکیب شیمیایی متفاوت تبدیل میشه. تحول در انرژی درونی، تشکیل حباب‌ها، تغییر بو، تغییر دما بعضی از نشانه‌های تغییر شیمیاییه.
این تغییرات به‌عنوان یک واکنش شیمیایی شناخته میشه که توی اون مواد درگیر به‌عنوان واکنش‌دهنده و نتیجه واکنش هم بعنوان محصول شناخته میشه. تغییر انرژی یکی از ویژگی‌های یک تغییر شیمیاییه که به‌دلیل تشکیل محصول جدید به‌وجود میاد. وقتی که تغییر شیمیایی رخ میده، نمیتونیم اون رو معکوس کنیم و دوباره ترکیب شیمیایی اولی رو درست کنیم. به عنوان مثال، افزودن سرکه به جوش شیرین، حذف لکه، تخمیر انگور و … چند نمونه از تغییرات شیمیایه.
از اونجایی که در تغییرات فیزیکی و شیمیایی، نقش دما میتونه پررنگ باشه، بد نیست مقاله تفاوت دما و گرما رو هم بخونید.
فرق بین تغییر فیزیکی و تغییر شیمیایی چیه؟
مواردی که در زیر آوردیم، تفاوت‌های بین تغییرات فیزیکی و تغییرات شیمیایی رو نشون میده:
- تغییری که توی اون مولکول‌ها دوباره از اول چیده میشن ولی ترکیب شیمیایی اونها ثابت میمانه تغییر فیزیکی میگن. و فرایندی که توی اون یک ماده به یک ماده جدید با ترکیب شیمیایی متفاوت تبدیل میشه، به اون تغییر شیمیایی میگن.
- تغییرات فیزیکی شامل تراکم، انجماد، ذوب، جوش آمدن آب و … میشه. برعکس تغییر شیمیایی شامل احتراق، متابولیسم، پختن تخم مرغ و … میشه.
- تغییر فیزیکی موقتیه و به راحتی قابل برگشته. در مقابل، تغییرات شیمیایی دائمیه، یعنی نمیتونیم اونها رو حتی با شرایط معکوس به حالت اول برگردونیم.
- توی تغییر فیزیکی فقط شکل ماده تغییر میکنه اما محصول جدیدی تشکیل نمیشه. در طرف دیگه وقتی که یک تغییر شیمیایی انجام میشه، یک محصول کاملا متفاوت تشکیل میشه که خواص اون کاملاً با مواد واکنش‌دهنده متفاوته.
- توی یک تغییر فیزیکی، ماده اصلی رو میتونیم با روش‌های فیزیکی ساده بازیابی کنیم. در مقابل توی تغییرات شیمیایی، دیگه ماده اصلی وجود نداره، پس نمیتونیم اون رو بازیابی کنیم.
- در تغییر فیزیکی، تغییر توی ویژگی‌های فیزیکی ماده مثل شکل، اندازه، ظاهر، بافت، حالت و … مشاهده میشه. برعکس تغییر شیمیایی شامل تغییر در خواص شیمیایی ماده، یعنی تغییر در ماهیت شیمیایی اون میشه.
- توی تغییر فیزیکی به مقدار خیلی کم و در بعضی موارد در حد صفر، انرژی جذب میشه و حتی به همین مقدار هم انرژی گرمایی، نوری یا صوتی آزاد میکنه. در مقابل در تغییرات شیمیایی انرژی زیادی به عنوان انرژی گرمایی، نوری یا صوتی جذب یا آزاد میشه.
جدول تفاوت تغییر فیزیکی و تغییر شیمیایی
در اینجا برای مقایسه مختصر و بهتر، این ویژگی‌ها رو به‌صورت یکجا توی جدول زیر آوردیم:
| مبنای مقایسه | تغییرات فیزیکی | تغییرات شیمیایی |
| تعریف | تغییر فیزیکی به تغییری اطلاق میشه که توی اون جایگیری مولکول‌ها تغییر میکنه اما ترکیب شیمیایی داخلی اونها ثابت میمانه. | تغییر شیمیایی فرایندیه که توی اون یک ماده به یک ماده جدید با ترکیب شیمیایی متفاوت تبدیل میشه. |
| مثال | پاره شدن کاغذ، ذوب شدن یخ یا یخ زدن آب، قطع درختان و … | سوزاندن چوب، درخت، کاغذ، زنگ‌زدگی آهن و … |
| طبیعت و ساختار | برگشت‌پذیر | برگشت‌ناپذیر |
| حالت اصلی | قابل بازیابیه | غیر قابل بازیابیه |
| هدف تغییر | تغییر در خواص فیزیکی ماده، مثل شکل، اندازه، رنگ و … | تغییر در خواص شیمیایی و ترکیب ماده. |
| تشکیل محصول | محصول جدیدی شکل نمیگیره. | محصول جدیدی شکل میگیره. |
| انرژی | جذب و آزاد شدن انرژی صورت نمیگیره. | در طی واکنش جذب و آزاد شدن انرژی صورت میگیره. |
مثال‌هایی که توی اون هر دو تغییر هم به‌طور همزمان و هم به‌طور جداگانه میتونه اتفاق بیوفته شامل موارد زیر میشه:
- سوزاندن شمع: ذوب شدن موم یک تغییر فیزیکیه چون حالت ماده از جامد به مایع تبدیل میشه و در مقابل سوزاندن موم یک تغییر شیمیاییه چون از سوختن موم انرژی و نور آزاد میشه.
- پختن غذا: پختن سبزیجات یا غلات خام یک تغییر شیمیاییه و تبدیل آب داخل غذا به بخار یک تغییر فیزیکیه.
نتیجه‌گیری
به‌طور خلاصه، تغییر فیزیکی شامل هر تغییری میشه که فقط خواص فیزیکی ماده رو تغییر میده، اما تغییرات شیمیایی باعث تغییر در ساختار شیمیایی مواد درگیر میشه. توی این مقاله سعی کردیم با توضیح تفاوت تغییر فیزیکی و تغییر شیمیایی شما رو بیشتر با این مفاهیم آشنا کنیم.
به نظر شما فرق تغییر فیزیکی و تغییر شیمیایی که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت تغییر شیمیایی و تغییر فیزیکی می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع: