علت و دلیل اصطلاحات بسیار مشابهی هستن و معمولا به‌عنوان مترادف هم استفاده میشن و هر دوی اونها دو شکل اسم و فعل دارن. این قابل درکه چون “علت” از کلمه لاتین «causa» اومده که به «دلیل» یا «خطا» ترجمه میشه. به همین ترتیب، «دلیل» رو میشه به کلمه لاتین «rationem» که به معنای “علت” یا “درک” هست، مربوط کرد. بر همین اساس، «علت» و «دلیل» معمولاً برای پاسخ به سؤالات «چرا» به کار میرن. با این حال، استادهای سختگیر گرامر معتقدن که این دو کلمه متفاوتن که نباید همیشه به جای همدیگه استفاده بشن. به طور کلی، یک علت یک اثر تولید میکنه، درحالیکه یک دلیل از یک تصمیم یا یک نظر پشتیبانی میکنه. مفاهیم زیر بیشتر به تفاوت علت و دلیل میپردازه، پس این مقاله از سایت دیفرتو رو تا آخر بخونین.
علت (cause) چیه؟
علت تا حد زیادی به‌عنوان “چیزی که باعث میشه یک چیزی اتفاق بیوفته” درک میشه. به‌عنوان مثال، نقل قولی از بودا هس که میگه: “شما عامل رنج خود هستید”، به این معنی که افراد خودشون کارهایی رو انجام میدن که باعث بدبختی خودشون میشه. علت به صورت یک اسم، یک عمل، یک شخص، یک چیز یا هر عنصریه که باعث ایجاد یک شرط میشه. بعضی از مترادف‌های رایج اون شامل منشا، منبع و ریشه میشه. همچنین چندتا مترادف معمول اون به‌عنوان یک فعل هم شامل منجر به، تولید و اعلان میشه.
علاوه بر این، ممکنه به‌عنوان اصل یا هدفی که اساساً مورد حمایت قرار میگیره، تعریف بشه. به‌عنوان مثال، عبارت «رابین هود از ثروتمندان برای یک هدف نجیب دزدی می‌کند» نشون میده که رفتار رابین هود با انگیزه یک هدف شرافتمندانه بوده. این تعریف به تعهد مهمی اشاره داره که یک فرد مایله از اون دفاع کنه یا برای اون مبارزه کنه. بعضی از مترادف‌های اون شامل «اعتقاد، باور و آرمان» میشه.
دلیل (reason) چیه؟
دلیل بیشتر به‌عنوان توجیهی برای یک عمل خاص شناخته میشه. به‌عنوان مثال، وقتی کسی میگه، “لطفاً دلیل خوبی برای رفتار خود به من بدهید”، این نشون میده که باید توضیح مناسبی برای توجیه رفتار ارائه بشه. بعضی از مترادف‌های اون «منطق، عقل و علت» هست.
تعریف دیگه دلیل روی توانایی‌های ذهنی مثل درک، تدوین عقاید و تفکر تمرکز داره. گفته ولتر نویسنده فرانسوی «ایمان عبارت از باور است وقتی که باور کردن آن فراتر از قدرت عقل باشد» نشون میده که داشتن ایمان فراتر از اون چیزیه که به طور معمول برای قوه فکری انسان قابل درک باشه. مترادف اون «عقل سلیم، خردمندی و قضاوت خردمندانه» هست.
علاوه بر این، نیچه میگه «همیشه در عشق، جنون وجود دارد. اما همیشه دلیلی در جنون وجود دارد» به این معنی که عقل یا دلیلی در عشق دخیله، چون در جنون هم وجود داره. چند تا از مترادف‌های اون «عقل و ذهن» هست.
یک فعل «دلیل» به معنای یک استدلال منطقیه، به‌عنوان مثال «من سعی کردم با او استدلال کنم اما فایده‌ای نداشت». بعضی از مترادف‌های اون «ترغیب کردن و متقاعد کردن» هست. علاوه بر این «دلیل» به کشف یک معما یا مفهوم گیج‌کننده مربوط میشه، به‌عنوان مثال، «دانشمندان در نهایت حلقه گمشده را پیدا کردند».
فرق بین علت و دلیل چیه؟
برای اینکه تفاوت‌های بین علت و دلیل رو بهتر بفهمیم باید اونها رو بر اساس پارامترهای زیر بررسی کنیم:
تفاوت علت و دلیل از نظر کاربرد اونها در حوزه فلسفه
در مقایسه با کلمه “علت”، اصطلاح “دلیل” ارتباط منحصر به فردی با فلسفه داره چون به توانایی فکری ذهن انسان در مقایسه با جاندارهای دیگه مثل حیوانات مربوط میشه. این تعریف عقل رو با فرایندهایی مثل قضاوت کردن و تصور کردن یکی میدونه. در طرف دیگه، علت ارتباطی با اینطور فرایندهای ذهنی نداره.
تفاوت علت و دلیل از نظر تنوع معانی
تعاریف دلیل بیشتر از علته، چون اولی ممکنه به توجیه، فهم یا عقل سلیم اشاره کنه درحالیکه دومی به یک منشأ یا یک اصل مربوط میشه. به‌عنوان مثال، میشه دو جمله «عقل او دلیلی بر استدلال استثنایی است که دلیل زیادی را نشان می‌دهد» رو با جمله «فقر باعث زندگی او شد» مقایسه کنیم.
تفاوت علت و دلیل از نظر ارتباط با آزمایش‌ها
«علت» در مقایسه با «دلیل» اغلب به روش‌های آزمایشی مرتبطه. از اونجایی که روش‌های علمی معمولاً روابط علت و معلولی رو ارزیابی میکنن، پس معمولاً به عواملی مرتبط هستن که منجر به موقعیت یا رفتار خاصی میشن. به‌عنوان مثال، بهتره یک محقق به جای گفتن «… دلیل بیماری» بگه که «این مطالعه به دنبال تعیین محتمل‌ترین علت بیماری است».
تفاوت علت و دلیل از نظر هوش
در مقایسه با «علت»، «دلیل» ارتباط نزدیک‌تری با مفهوم هوش داره. به‌عنوان مثال، دوره روشنگری که با جنبش روشنفکری در قرن هجدهم مشخص میشه، به‌عنوان “عصر خرد” هم شناخته میشه (مقاله مرتبط: تفاوت هوش IQ و EQ)
تفاوت علت و دلیل از نظر هدف
به طور کلی، علت یک هدف ابزاری داره چون به معنای ایجاد یک اثر متمایزه. در طرف دیگه، دلیل دارای یک هدف ذهنیه چون شامل فرایندهای شناختی مثل تصمیم‌گیری، ارائه توضیحات و همگام شدن با واقعیته (شاید علاقه داشته باشید: تفاوت مقصود (Objective) و هدف (Goal))
تفاوت علت و دلیل از نظر حرف اضافه
علت معمولاً با حرف اضافه «از» دنبال میشه درحالیکه دلیل با حرف اضافه «برای» دنبال میشه. مثلاً «بیماری از استرس است» و «دلیل رفتنش برای استرس است».
تفاوت علت و دلیل از نظر اصطلاحات
«علت» در اصطلاح برای «ساختن منافع مشترک» به کار میره. در مورد «دلیل» در اصطلاح به صورت: « قانع کردن»، «به دلیل»، «تا حد امکان»، «با عقل جور درآمدن» و «به دلیل قانع‌کننده» به کار میره.
به طور خلاصه تفاوت علت و دلیل توی موارد زیر خلاصه میشه:
- هم «علت» و هم «دلیل» برای پاسخ به سؤالات «چرا» استفاده میشن.
- علت تا حد زیادی به‌عنوان چیزی که باعث میشه چیزی اتفاق بیوفته درک میشه.
- علت هم اصل یا هدفیه که اساساً مورد حمایت قرار میگیره.
- دلیل بیشتر به‌عنوان توجیهی برای یک عمل خاص درک میشه.
- تعاریف دیگه دلیل مربوط به عقل، توجیه و برهانه.
- در مقایسه با «علت»، اصطلاح «دلیل» ارتباط منحصر به فردی با فلسفه داره.
- تعاریف دلیل بیشتر از علته.
- «علت» در مقایسه با «دلیل» اغلب به روش‌های آزمایشی مرتبط میشه.
- در مقایسه با «علت»، «دلیل» ارتباط نزدیکی با مفهوم هوش داره.
- درحالیکه «علت» هدفی ابزاری داره، اما «دلیل» هدفی ذهنی یا فلسفی داره.
- پس از «علت» حرف اضافه «از» میاد و بعد از «دلیل» حرف اضافه «برای» میاد.
- اصطلاح «دلیل» بیشتر از «علت» هست.
جمع‌بندی
در این مطلب تفاوت علت و دلیل رو گفتیم که توی اون علت و دلیل بعضی اوقات به‌عنوان مترادف هم استفاده میشن و هر دوی اونها به دو شکل اسم و فعل به کار میرن. «علت» از کلمه لاتین «causa» اومده که به «دلیل» یا «خطا» ترجمه میشه. همچنین «دلیل» رو میشه به کلمه لاتین «rationem» که به معنای «علت» یا «درک» هست، مربوط کرد. بر همین اساس، «علت» و «دلیل» معمولاً برای پاسخ به سؤالات «چرا» به کار میرن.
اگر به این مقاله علاقه داشتید، احتمالا مقالات زیر هم برای شما جذاب باشه:
- تفاوت مغز و ذهن
- تفاوت نیم کره راست و چپ مغز
- تفاوت مغز و کامپیوتر
- تفاوت ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه
- تفاوت استعداد و مهارت
- تفاوت دانش، خرد، درک و بینش
به نظر شما فرق علت و دلیل که در این مقاله توضیح داده شد، درست بوده؟ اگر شما اطلاعات بیشتری از تفاوت علت و دلیل می‌دونید یا فکر می‌کنید تعریف دقیقتری وجود داره، حتما در بخش نظرات، برای ما ارسال کنید تا مقاله رو اصلاح و تکمیل کنیم.
منابع: